Home » Blog » Περί Λογοτεχνίας » Εγκιβωτισμός

---

δείτε και τα:  μυθοπλασία     Tell και show      In medias res

Αφήγηση στη λογοτεχνία

Εγκιβωτισμός, όρος της λογοτεχνίας που έχει σχέση με ενσωματώσεις κύριας και δευτερεύουσας αφήγησης. Στην πιο απλή μορφή της, η λογοτεχνία ξεκινά την αφήγηση μιας ιστορίας από την αρχή ως το τέλος, χωρίς καμία διακοπή. Αυτή η μορφή αφήγησης είναι μόνο στη θεωρία, διότι συνήθως το λογοτεχνικό κείμενο στήνεται πιο περίπλοκα.

Κύρια και δευτερεύουσα αφήγηση

Συνήθως υπάρχει η μία βασική ιστορία, που λέγεται κύρια αφήγηση, στην οποία κάποια στιγμή παρεμβάλλεται και μία άλλη που τρέχει παράλληλα ή που πρέπει να αναφερθεί από τον συγγραφέα για διάφορους λόγους κάθε φορά. Κάποιες φορές υπάρχουν περισσότερες δευτερεύουσες ιστορίες που παρεμβάλλονται ταυτόχρονα με την εξέλιξη της βασικής.

Κατά συνέπεια, σε ένα κείμενο αρχίζει η βασική ιστορία· κάποια στιγμή διακόπτεται· παρεμβαίνει η δευτερεύουσα και μόλις αυτή ολοκληρωθεί, ο συγγραφέας επανέρχεται στη βασική αφήγηση.

Φυσικά, οι δύο αυτές αφηγήσεις συνδέονται με κάποιο τρόπο. Μπορεί για παράδειγμα να μιλάνε για τους ίδιους ήρωες σε άλλη χρονική στιγμή.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται “εγκιβωτισμός“. Κάθε φορά, δηλαδή, που έχουμε ενσωμάτωση μιας αφήγησης μέσα σε μιαν άλλη, έχουμε εγκιβωτισμό. Αυτός είναι λοιπόν ο Εγκιβωτισμός σαν όρος της λογοτεχνίας.

Ο Εγκιβωτισμός στην Οδύσσεια

Κλασικό παράδειγμα εγκιβωτισμού είναι η Οδύσσεια. Εκεί, η κύρια αφήγηση καλύπτει μόνο τις τελευταίες 40 μέρες από τις περιπέτειες του Οδυσσέα, κατά την επιστροφή του στην Ιθάκη. Ξεκινά με τη ραψωδία (α), όπου μαθαίνουμε για το συμβούλιο των Θεών, την ώρα που ο Οδυσσέας βρίσκεται στο νησί της Καλυψούς και ο γιος του, ο Τηλέμαχος, τον αναζητά στην Πύλο και τη Σπάρτη. Το έργο ολοκληρώνεται όταν ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη, τιμωρεί τους μνηστήρες και αναγνωρίζεται από την Πηνελόπη.

Ενδιάμεσα, όμως, ακούμε τον Οδυσσέα να μιλά στο νησί των Φαιάκων και να αφηγείται στον Αλκίνοο τις περιπέτειές του από τότε που έφυγε από την Τροία, μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνουμε και εμείς όλη την ιστορία του Οδυσσέα. Η αφήγηση από τον ίδιο -των περιπετειών του- διακόπτει την εξέλιξη της κύριας αφήγησης του Ομήρου για αρκετές ραψωδίες. Έχουμε, δηλαδή, το φαινόμενο του εγκιβωτισμού και η αφήγηση του Οδυσσέα ονομάζεται εγκιβωτισμένη. Έτσι βλέπουμε ότι η αφήγηση του Ομήρου υπάρχει στις ραψωδίες (α-ι) και (ν-ω). Ανάμεσά τους, στις ραψωδίες (ι-μ) εγκιβωτίζεται η αφήγηση του Οδυσσέα.

Αυτή είναι η απλή μορφή εγκιβωτισμού, κατά την οποία ξεκινά μια ιστορία· διακόπτεται· παρεμβάλλεται και ολοκληρώνεται μια άλλη και συνεχίζεται η αρχική, για να φτάσει στο τέλος της.

Πολυπλοκότητα εγκιβωτισμού

Οι μορφές εγκιβωτισμού, όμως, είναι και ακόμα πιο περίπλοκες.

Για παράδειγμα, μπορεί η κύρια και η εγκιβωτισμένη αφήγηση να διακόπτουν συνεχώς η μια την άλλη, πολλές φορές και να ολοκληρώνονται σχεδόν παράλληλα στο τέλος του έργου.

Επίσης, μπορεί να έχουμε συνεχώς αφηγήσεις που ξεκινούν, μετά από λίγο διακόπτονται, δίνουν τη θέση τους σε άλλες αφηγήσεις, που και αυτές διακόπτονται για να αρχίσει κάποια άλλη ιστορία.

Σε αυτό το μοτίβο δεν μπορείς να ξεχωρίσεις ποια είναι η κύρια και ποιες οι εγκιβωτισμένες ιστορίες.

Στους εγκιβωτισμούς δεν είναι αναγκαίο να αλλάζει ο αφηγητής.