Home » Blog » Επιμέλεια κειμένων » Μεταγραφή ξενικών λέξεων (άρθρο 5)

επιστροφή στη γονική σελίδα περί “Επιμέλειας κειμένων”

---

Μεταγραφή ξένων ονομάτων στην Ελληνική

Στο άρθρο αυτό εξετάζεται η επιμέλεια κειμένου και η μεταγραφή ξένων ονομάτων στην Ελληνική. Τα συστήματα μεταγραφής ή οι μέθοδοι που ακολουθούνται για τις μη αφομοιωμένες λέξεις είναι:

• οι αρχές της «Μεγάλης Γραμματικής» του Μ. Τριανταφυλλίδη
• η αρχή της αντιστρεψιμότητας και
• η φωνητική (ή απλούστερη) μεταγραφή ή της απλοποίησης ή απλογράφησης
  

Παραδείγματα:

Η ξένη λέξη Lausanne

Αποδίδεται κατά Τριανταφυλλίδη ως: «Λοζάννη»

Κατά την αρχή της αντιστρεψιμότητας: «Λωζάννη»

Κατά την φωνητική μεταγραφή: «Λοζάνη»

Η ξένη λέξη Lyon

Αποδίδεται κατά Τριανταφυλλίδη ως: «Λυόν»

Κατά την παραδοσιαακή γραφή: «Λυών»

Κατά την φωνητική μεταγραφή: «Λιόν»

Το κύριο μέλημα του Τριανταφυλλίδη ήταν να αποδοθεί πιστότερα η μεταγραφή των ξενικών λέξεων στην Ελληνική. Διατήρησε τα διπλά σύμφωνα των λέξεων και στηρίχτηκε στην διατήρηση των φθόγγων [υ] και [αι]. Σκοπός του ήταν η μεταγραμμένη λέξη να μοιάζει με την ξενική.

Μεγάλη προσοχή δίνεται στα ξενικά ονόματα και τοπωνύμια. Είναι λέξεις που προσπαθούμε να διατηρήσουμε όσο γίνεται στην αρχική τους μορφή. Όσον αφορά τις λοιπές ξενικές λέξεις τα πράγματα είναι πιο απλά. Η κύρια αρχή που διέπει την ορθογραφία των κυρίων ονομάτων, δηλαδή την απόδοσή τους στη γραφή μιας άλλης γλώσσας, είναι η αρχή της αντιστρεψιμότητας ­ και όχι η αρχή της απλογράφησης.

Η ξενική λέξη, λοιπόν, που θα μεταγραφεί στα Ελληνικά θα πρέπει να μεταγραφεί με τέτοιο τρόπο που να είναι ικανή να αντιστραφεί ξανά και να αποδώσει την αρχική ξενική λέξη.

Μετατροπές με αντιστρεψιμότητα και με απλογράφηση

De Gaulle ⇒ (αντιστρ. Ντε Γκωλλ) (απλογρ. Ντε Γκολ)

Shelley ⇒ (αντιστρ. Σέλλεϋ) (απλογρ. Σέλεϊ)

Rousseau ⇒ (αντιστρ. Ρουσσώ) (απλογρ. Ρουσό)

Byron ⇒ (αντιστρ. Μπάυρον) (απλογρ. Μπάιρον)

Chomsky ⇒ (αντιστρ. Τσόμσκυ) (απλογρ. Τσόμσκι)

Οι λέξεις που υπέστησαν αντιστρεψιμότητα μεταρέπονται ευκολότερα  στις αρχικές ξενιοκές μορφές των ονομάτων, απ’ ό,τι αυτές με απλογράφηση.

Πρόκειται για την ίδια αρχή που ακολουθείται και στην απόδοση των ονομάτων στα διαβατήρια και σε πινακίδες δρόμων ή τέλος πάντων σε επίσημα έγγραφα.

Μετατροπές τοπωνύμιων από Ελληνικά σε ξενική μορφή

Όλυμπος ⇒ (αντιστρ. Olympos) (απλογρ. Olimpos)

Οίτη ⇒ (αντιστρ. Oiti) (απλογρ. Iti)

Υλίκη ⇒ (αντιστρ. Yliki) (απλογρ. Iliki)

Ερυθραία ⇒ (αντιστρ. Erythraia) (απλογρ. Erithrea)

Εύβοια ⇒ (αντιστρ. Euboia ή Euvoia) (απλογρ. Evia)

Ουρανούπολη ⇒ (αντιστρ. Ouranoupoli) (απλογρ. Uranoupoli)

Οινούσσες ⇒ (αντιστρ. Oinousses) (απλογρ. Inuses)

Παιανία ⇒ (αντιστρ. Paiania) (απλογρ. Peania)

Ευρυτανία ⇒ (αντιστρ. Eurytania) (απλογρ. Evritania)

Πειραιάς ⇒ (αντιστρ. Peiraias) (απλογρ. Pireas)

Yποστηρίζεται δηλαδή ότι η ορθογραφία των ξένων ονομάτων και τοπωνυμιών πρέπει να οδηγεί, κατά το δυνατόν, στην ορθογραφική παράσταση (όπου είναι δυνατόν και στην προφορά, εφόσον δεν διαφέρει) της ξένης ονομασίας. Είναι καλό να αποφεύγεται η μεταγραφή με βάση την αρχή της απλοποίησης.

Είναι λιγότερο σημαντικό να μεταγράψουμε την αγγλική λέξη «style» σε «στυλ» ή «στιλ», από το γράψουμε Σέξπιρ (με απλογράφηση) αντί του Σαίξπηρ (με αντιστρεψιμότητα).

Τη μόνη απλογράφηση που προτείνει ο Τριανταφυλλίδης είναι να μη γράφουμε με [η] και [ω] {(όχι Μπωντλαίρ αλλά Μποντλαίρ)} ό,τι θεωρείται στην ξένη γλώσσα ως μακρό ή ως δίφθογγος [au], [eau]

Μετατροπές ξενικών ονομάτων κατά Τριανταφυλίδη

Beudelaire ⇒ Μποντλαίρ και όχι Μπωντλαίρ

Rousseau ⇒ Ρουσσό και όχι Ρουσσώ

Gautier ⇒ Γκοτιέ και όχι Γκωτιέ

Μaupassant ⇒ Μοπασσάν και όχι Μωπασσάν

Boileau ⇒ Μπουαλό και όχι Μπουλώ

Cambridge ⇒ Κέμπριτς και όχι Καίμπριτς

Montreax ⇒ Μοντρέ και όχι Μοντραί

Για λόγους συνέπειας ο ίδιος ο Τριανταφυλλίδης δέχεται για τα κύρια ονόματα να εφαρμόζεται η αρχή της αντιστρεψιμότητας. Την αρχή της απλογράφησης την αποφεύγει για τα ξένα ονόματα και τη χρησιμοποιεί μόνον όπου βοηθάει.

Συγκεκριμένα θεωρεί σκόπιμο να συνεχίσουμε να γράφουμε με αι ονόματα όπως:

Goethe ⇒ (αντιστρ. Γκαίτε) (απλογρ. Γκέτε)

Goebbels ⇒ (αντιστρ. Γκαίμπελς) (απλογρ. Γκέμπελς)

Jaeger ⇒ (αντιστρ. Γαίγκερ) (απλογρ. Γέγκερ)

Händel  ⇒ (αντιστρ. Χαίντελ) (απλογρ. Χέντελ)

Το η μπορεί να εξακολουθήσει να χρησιμοποιείται για το e, ea, ie και ei δίνοντας μεταγραφές, όπως:

Defoe ⇒ (αντιστρ. Ντηφόου)

Greenwich ⇒ (αντιστρ. Γκρήνουιτς)

Detroit ⇒ (αντιστρ. Ντητρόιτ)

Shakespeare ⇒ (αντιστρ. Σαίξπηρ)

O’ Neill ⇒ (αντιστρ. Ο’Νηλ)

diesel ⇒ (αντιστρ. Ντήζελ)

Dudrich ⇒ (αντιστρ. Ντήτριχ)

Bielefeld ⇒ (αντιστρ. Μπήλεφελντ)

Lieberman⇒ (αντιστρ. Λήμπερμαν)

Presley⇒ (αντιστρ. Πρήσλεϋ)

Schliemann ⇒ (αντιστρ. Σλήμαν)

Το ίδιο και το ω και για τα ξένα au, eau, aw κ.ά. π.χ.

Rimbaud ⇒ (αντιστρ. Ρεμπώ)

Foucault ⇒ (αντιστρ. Φουκώ)

Falkner ⇒ (αντιστρ. Φώκνερ)

Gautier ⇒ (αντιστρ. Γκωτιέ)

De Gaulle ⇒ (αντιστρ. Ντε Γκωλλ)

Truffaut ⇒ (αντιστρ. Τρυφφώ)

Shaw⇒ (αντιστρ. Σω)

Rousseau ⇒ (αντιστρ. Ρουσσώ)

Clemenceau ⇒ (αντιστρ. Κλεμανσώ)

Μπορούμε να μεταγράψουμε με –εη– αντί με –αιη– (κατά τις επιταγές του Τριανταφυλίδη) ονόματα όπως:

Blake ⇒ Μπλέηκ και όχι Μπλαίηκ

Drake ⇒ Ντρέηκ και όχι Ντραίηκ

Hemingway ⇒ Χέμινγκγουέη

Faranday ⇒ Φαραντέυ

Grey ⇒ Γκρέυ και όχι Γκραίυ

Μένοντας στην αρχή της αντιστρεψιμότητας (με όλους τους περιορισμούς που θέτει ο δύσκολος συνδυασμός ιστορικής ορθογραφίας και προφοράς) και στην ιστορικά καθιερωμένη ορθογραφία των κυρίων ονομάτων θα μπορούμε να γράφουμε:

Zurich ⇒ Ζυρίχη

Brussels ⇒ Βρυξέλλες

Boston ⇒ Βοστώνη και όχι Βοστόνη

Waterloo ⇒ Βατερλώ και όχι Βατερλό

Poland ⇒ Πολωνία και όχι Πολονία

Japan ⇒ Ιαπωνία και όχι Ιαπονία

Zealand ⇒ Ζηλανδία και όχι Ζιλανδία

Kenya ⇒ Κένυα

Lyon ⇒ Λυών και όχι Λυόν

Lausanne ⇒ Λωζάννη και όχι Λοζάννη

Bordeaux ⇒ Μπορντώ

Nuremberg ⇒ Νυρεμβέργη

Rome ⇒ Ρώμη

Russia ⇒ Ρωσία

Seychelles ⇒ Σεϋχέλλες

Siberia ⇒ Σιβηρία

Sydney ⇒ Σίδνεϋ

Scotland ⇒ Σκωτία

Tokyo ⇒ Τόκυο

Tunisia ⇒ Γκρέυ

Tunis ⇒ Τυνησία

Hollywood ⇒ Χόλλυγουντ

Καλό είναι να θεωρήσουμε ότι τα ονόματα προσώπων και τόπων δεν είναι απλές λέξεις, αλλά ιστορικά, πολιτιστικά και εθνικά μορφώματα που πρέπει να σεβόμαστε κατά τη μεταγραφή τους.

Μεταγραφή ξένων ονομάτων στην Ελληνική κατά Τριανταφυλλίδη

Τα προβλήματα που προκύπτουν για την απόδοση των ξενικών λέξεων είναι πολλά και πολλές φορές δισεπίλυτα.

Πρώτον υπάρχει το θέμα της προφοράς των λέξεων αυτών, ακόμα και μέσα στην αρχική τους γλώσσα, και πολύ περισσότερο, όταν αυτές μεταγράφονται στην Ελληνική.

Δεύτερον η παραποίηση της προφοράς των λέξεων που έχει γίνει όμως συνείδηση σε μας. Π.χ. το σαπούνι «Lux» προφέρεται στην Ελλάδα “Λουξ” ενώ το σωστό είναι “Λαξ”.

Άλλο τρανό παράδειγμα ο καθιερωμένος εξελληνισμένος τίτλος του μυθιστορήματος «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» (Gulliver’s Travels), ενώ η ορθή προφορά του ονόματος είναι «Γκάλιβερ».

Τρίτον υπάρχει μεγάλη δυσκολία μεταφοράς της προφοράς, διότι πολλοί φθόγγοι των ξένων λέξεων δεν υπάρχουν στην Ελληνική γλώσσα.

Έτσι, η Γραμματική Τριανταφυλλίδη εφαρμόζει:

1. για όσα ξενικά ονόματα έχουν ήδη καθιερωθεί, ισχύει όπως έχουν επικρατήσει

Παραδείγματα:

Λιψία < από το λατινικό Lipsiae

Λειψία < από το γερμ. Leipzig

Ζυρίχη < (γερμ. Zürich, γαλλ. Zurich, ιταλ. Zurigo) – προφορά Τσύριχ

Μόναχο < γερμ. München – προφορά Μύνχεν

Βασιλεία < γερμ. Basel) – προφορά Μπάζελ

Ερρίκος < Henry – προφορά Χένρι.

Μάκβεθ < αγγλ. Macbeth – προφορά Μακμπέθ.

Δάντης < ιταλ. Dante – προφορά Ντάντε.

Δαρβίνος < αγγλ. Darwin – προφορά Ντάργουιν.

Οι οδοί «Διδότου, Κάνιγγος, Σατωβριάνδου, Μαιζώνος»

 

2. Για όσα ονόματα δεν έχουν ακόμα καθιερωθεί στην Ελληνική και διαφέρουν ως προς την προφορά και την ορθογραφία τους, μεταγράφονται πότε σύμφωνα με την προφορά τους και πότε σύμφωνα με την ορθογραφία τους ή και τα δύο μαζί σε συνδυασμό.

Έτσι, έχουμε:

Tολστόι < αγγλ. Tolstoy – προφορά Ταλστόι

Βοστόνη < Boston

Γερτρούδη < Gertrude

Μασσαχουσσέττη < Massachusetts – προφορά Μασατσούσετς.

 

3. Για όσα κύρια ξενικά ονόματα μεταγράφονται σύμφωνα με την ορθογραφία τους.

Στα ξενικά κύρια ονόματα,

το γαλλ. [u] δίνει υ

το [y] δίνει υ

το [ai] δίνει αι

Νέα Υόρκη < New York

Βολταίρος < Voltaire

Μποντ(ε)λαίρ < Bontelair

 

Τα διπλά σύμφωνα διατηρούνται,

Ροσσίνι < Rossini

Σίλλερ < Siller

Μισσισσιπής < Missisipes

Στουττγάρδη < γερμ.Stuttgart

 

Δεν αποδίδονται με η, ω τα φωνήεντα ή οι δίφθογγοι ι, ο που είναι ή θεωρούνται μακρόχρονα, εκτός από μερικές καθιερωμένες γραφές,

Ντιντερό < Diderot

Ουάσιγκτον < Washington

Βουρβόνος < Bourbon

Γλασκόβη < Glasgow

 

Αλλά ισχύει λόγω της καθιερωμένης χρήσης:

Πολωνία < αγγλ. Poland < πολ. Polska

Βικτωρία < αγγλ. Victoria

Σαίξπηρ < Shakespeare

 

Για τον ίδιο λόγο αποδίδονται με ι, ε, ο μερικά ξένα φωνήεντα και δίφθογγοι τα οποία μεταγράφονται συνήθως με η, ει, οι, αι, ω.

Έτσι, γράφονται με ι:

Κέμπριτς < Cambridge

Πίτερ < Peter

 

με ο:

Ρεμπό < Rimbaud

Ρουσσό < Rousseau

Γκοτιέ < Gaultier

Μοπασσάν < Maupassant

 

Το αρχικό ξενικό [h], που προφέρεται δασύ ή άφωνο, άλλοτε αποδίδεται με το χ και άλλοτε σιγάται,

Χεμινγουέυ < Hemingway

Χέντελ. < Händel

 

Αλλά εδώ το (H) σιγάται

Αβάνα < Havana

Ελβετία < Helvetia

 

Το [h] στο εσωτερικό της λέξης αποδίδεται με χ όταν προφέρεται,

Βαλντχάιμ < Waldheim

Τέμπελχοφ < Tempelhof

αλλά δεν αποδίδεται γραφικά όταν δεν προφέρεται σε περιπτώσεις όπως

Ονέ < Ohnet

Σταντάλ < Stendhal

Επίσης,

Μπίρμιγχαμ ή Μπίρμινχαμ < Birmingham

 

Αλλά

Κοπεγχάγη < København

 

Τα ξενικά [b], [d], [g] δίνουν μπ, ντ, γκ αλλά και β, δ, γ (ιδίως σε εξελληνισμένους τύπους, καθώς στα αρχαία ελληνικά και την καθαρεύουσα δεν υπάρχουν φθόγγοι όπως ντ κτλ.)

και τα τελικά ακόμα και με κ, π, τ, κυρίως όταν προέρχονται από τα γερμανικά, όπου προφέρονται άηχα

Μπάντεν < Baden

Βάγκνερ < Wagner

Γερτρούδη < Gertrude

Γουστάβος < Gustaf

 

Τα ξενικά [mb], [nd], [ng] è [μπ ή μβ], [ντ ή νδ], [γκ ή γγ]

Ρέμπραντ < Rembrandt

Αμβούργο < Hamburg

Σαγκάη < Shanghai

Αγγλία < England

Μαγγελάνος < πορτ. Magalhães

 

Τα ξενικά [mp], [nt], [nk] μεταγράφονται μπ, ντ, γκ (ή και νκ),

Αμπέρ < Ampere

Μόντε-Κάρλο < Monte Carlo

Καντ < Kant

Φραγκφούρτη < Frankfurt

Λίνκολν < Lincoln

 

Το τελικό [ng] δίνει γκ,

Μπράουνιγκ < brauning

Σαγκάη < Shanghai

Όταν το κείμενο απευθύνεται σε επιστημονικό κοινό και όταν πρόκειται για ονόματα τα οποία δεν έχουν εξελληνιστεί ή είναι γνωστά με τον ξένο τύπο, μπορούν να γραφούν με το λατινικό αλφάβητο, π.χ. Dante, Beethoven, Freud.

Κατά την επιμέλεια – διόρθωση των κειμένων στα ελληνοποιημένα ονόματα χωρών κατά κανόνα κρατάμε την παραδοσιακή (καθιερωμένη) γραφή. Για παράδειγμα, μεταξύ των γραφών Λισσαβόνα και Λισσαβώνα η εξελληνισμένη παραδοσιακή γραφή είναι Λισσαβόνα < πορτ. Lisboa. Ωστόσο, απαντούν και οι γραφές Λισαβώνα και Λισαβόνα.

Το ίδιο παρατηρούμε και στη μεταγραφή της Βιέν(ν)ης.

Βιέννη < Vienna

Βιένη < γερμ. Wien

Στην περίπτωση αυτή, όπως και σε άλλες παρόμοιες, ο επιμελητής-διορθωτής εφαρμόζει καθολικά και ομοιόμορφα την ίδια τακτική αντιμετώπισης (το ίδιο όνομα δεν μπορεί να εμφανίζεται με διαφορετική ορθογραφία, π.χ. Λωζάννη και Λοζάνη) στο κείμενο που επιμελείται.

Η αρχή της αντιστρεψιμότητας (ορισμός)

Κινείται και αυτή σε παρόμοια τροχιά με τη Γραμματική Τριανταφυλλίδη. Παλαιότερα εφαρμοζόταν η αρχή της αντιστρεψιμότητας που έλεγε ότι επιχειρείται η αντιστοιχία των φθόγγων της Ελληνικής με τους αντίστοιχους της ξένης λέξης με βάση το λατινικό αλφάβητο.

Η αρχή της απλογράφησης (ορισμός) 

Η απλογράφηση είναι το να γράφουμε τη ξενική λέξη όσο πιο απλά γίνεται, με βάση την προφορά της στη δική της γλώσσα.

Συγκριτικός πίνακας για τη μεταγραφή ξένων ονομάτων στην Ελληνική

To αγγλ. a ⇒ αι (αντιστρ.)

Cambridge ⇒ Κέμπριτς (Τριανταφ.), Καίμπριτζ (αντιστρ.)

ai ⇒ αι (Τριανταφ.), αι (αντιστρ.), ε (Απλοπ.)

documentaire ⇒ Ντοκυμανταίρ (αντιστρ.), ντοκιμαντέρ (απλοπ.)

Voltaire ⇒ Βολταίρος (Τριανταφ.), Βολταίρος (αντιστρ.)

Bontelair ⇒ Μποντλαίρ (Τριανταφ.), Μπωντλαίρ (αντιστρ.), Μποντλέρ (απλοπ.)

au ⇒ ο (Τριανταφ.),ω (αντιστρ)

Rimbaud ⇒ Ρεμπό (Τριανταφ.)

Rousseau ⇒ Ρουσσό (Τριανταφ.)

Gaultier ⇒ Γκοτιέ (Τριανταφ.)

Maupassant ⇒ Μοπασσάν (Τριανταφ.)

Lausanne ⇒ Λοζάννη ((αντιστρ.) Λωζάννη (αντιστρ), Λοζάνη (απλοπ.)

b ⇒ μπ ή β (Τριανταφ.)

d ⇒ ντ ή δ (Τριανταφ.)

Baden ⇒ Μπάντεν (Τριανταφ.)

dg

Cambridge ⇒ Κέμπριτς (Τριανταφ.), Καίμπριτζ (αντιστρ)

e ⇒ η (Αντιστρ), ι (Απλοπ.)

Peter ⇒ Πήτερ (αντιστρ), Πίτερ (απλοπ.)

g ⇒ γκ ή γ (Τριανταφ.)

Wagner ⇒ Βάγκνερ (Τριανταφ.)

Gertrude ⇒ Γερτρούδη (Τριανταφ.)

Gustaf ⇒ Γουστάβος (Τριανταφ.)

H… (στην αρχλη της λέξης)

Havana (σιγάται το Η) ⇒ Αβάνα (Τριανταφ.)

Helvetia (σιγάται το Η) ⇒ Ελβετία (Τριανταφ.)

Hemingway (προφέρεται το Η) ⇒ Χεμινγουέυ (Τριανταφ.)

Händel (προφέρεται το Η) ⇒ Χέντελ (Τριανταφ.)

…h…(προφέρεται το h)

København ⇒ Κοπεγχάγη (Τριανταφ.)

Waldheim ⇒ Βαλντχάιμ (Τριανταφ.)

Tempelhof ⇒ Τέμπελχοφ (Τριανταφ.)

…h… (σιγάται το h)

Ohnet ⇒ Ονέ (Τριανταφ.)

Stendhal ⇒ Σταντάλ (Τριανταφ.)

i ⇒ ι (Απλοπ)

Ibsen ⇒ Ίψεν (απλοπ.)

mb ⇒ μπ ή μβ (Τριανταφ.)

Hamburg ⇒ Αμβούργο (Τριανταφ.)

Rembrandt ⇒ Ρέμπραντ (Τριανταφ.)

mp ⇒ μπ

Ampere ⇒ Αμπέρ (Τριανταφ.)

nc ⇒ νκ (Τριανταφ.)

Lincoln ⇒ Λίνκολν (Τριανταφ.)

nd ⇒ ντ ή νδ (Τριανταφ.)

ng ⇒ γκ ή γγ (Τριανταφ.)

Shanghai ⇒ Σαγκάη (Τριανταφ.)

England ⇒ Αγγλία (Τριανταφ.)

Brauning ⇒ Μπράουνιγκ (Τριανταφ.)

Washington ⇒ Ουάσιγκτον (Τριανταφ.)

nt ⇒ ντ (Τριανταφ.)

Monte ⇒ Carlo Μόντε Κάρλο (Τριανταφ.)

Kant ⇒ Καντ (Τριανταφ.)

nk ⇒ γκ ή νκ (Τριανταφ.)

Frankfurt ⇒ Φραγκφούρτη (Τριανταφ.)

o ⇒ ο (απλοπ.)

Bontelair ⇒ Μποντλαίρ (Τριανταφ.), Μπωντλαίρ (αντιστρ), Μποντλέρ (απλοπ.)

John ⇒ Τζων (αντιστρ), Τζον (απλοπ.)

γερμ. oe ⇒ αι (αντιστρ)

γερμ. ö ⇒ αι (αντιστρ)

Goethe ⇒ Γκαίτε (αντιστρ)

 γαλλ. u ⇒ υ (Τριανταφ.)

y ⇒ υ (Τριανταφ),  υ (αντιστρ), ι (απλοπ.)

Lyon ⇒ Λυόν (Τριανταφ.), Λυών (αντιστρ), Λιόν (απλοπ.)

New York ⇒ Νέα Υόρκη (Τριανταφ.)

 y (όταν προφέρεται σαν άϊ) ⇒ ι (Απλοπ.)

Byron ⇒ Μπάυρον (Αντιστρ), Μπάιρον (Απλοπ.)

Διπλά σύμφωνα

Rossini ⇒ Ροσσίνι (Τριανταφ.)

Siller ⇒ Σίλλερ (Τριανταφ.)

Missisipes ⇒ Μισσισσιπής (Τριανταφ.)

Stuttgart ⇒ Στουττγάρδη (Τριανταφ.)

Vienna ⇒ Βιέννη (Τριανταφ.), Βιένη (απλοπ.)

Hollywood ⇒ Χόλλυγουντ (αντιστρ.), Χόλιγουντ (απλοπ.)

Cannes ⇒ Κάννες (αντιστρ.), Κάνες (απλοπ.)

 

Diderot ⇒ Ντιντερό (Τριανταφ.)

Bourbon ⇒ Βουρβόνος (Τριανταφ.)

Glasgow ⇒ Γλασκόβη (Τριανταφ.)

Polska ⇒ Πολωνία (Τριανταφ.)

Victoria ⇒ Βικτωρία (Τριανταφ.)

Shakespeare ⇒ Σαίξπηρ (Τριανταφ.), Σέξπιρ (απλοπ.)

παράδειγμα με την αρχή της αντιστρεψιμότητας

πρωτότυπος τίτλος: «Antoine de Saint-Exupéry, Le Petit Prince»

«Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο μικρός πρίγκιπας» – Εκδόσεις Πατάκη

παράδειγμα με την αρχή της απλογράφησης

πρωτότυπος τίτλος: «Antoine de Saint-Exupéry, Le Petit Prince»

«Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί, Ο μικρός πρίγκιπας» – Εκδόσεις Ηριδανός / Μίνωας /

Ψυχογιός

Η αρχή της αντιστρεψιμότητας

Η αρχή της αντιστρεψιμότητας αποτελεί το δεύτερο σύστημα μεταγραφής των ξένων λέξεων και κύριων ονομάτων στα Ελληνικά.

Αυτή επιβάλλει τις μεταγραφές:

[y] δίνει υ, [ai] δίνει αι

και τη διατήρηση διπλών συμφώνων και καθιερωμένης γραφής.

Σύμφωνα με αυτή την αρχή, επιχειρείται η αντιστοιχία των φθόγγων της Ελληνικής με τους αντίστοιχους της ξένης λέξης, με βάση το λατινικό αλφάβητο.

Έτσι:

το μακρό [e] της Αγγλικής δίνει η

τα γαλλικά [ai], [au] δίνει αι και ω αντίστοιχα,

Πήτερ < Peter

Μπωντλαίρ < Baudelaire

Βολταίρος < γαλλ. Voltaire

 

Tα γερμανικά [oe] και [ö] (=oe) δίνει αι

Γκαίτε < γερμ. Goethe

το αγγλικό [a] δίνει αι

Καίμπριτζ < αγγλ. Cambridge

 

Ντοκυμανταίρ < documentaire

Τζων < John

 

Χόλλυγουντ < Hollywood

Κάννες < Cannes

Μπάυρον < Byron

 

Σύμφωνα με αυτή την αρχή, η οποία ακολουθεί την απλούστερη μεταγραφή της ελληνικής προφοράς της λέξης:

τα διπλά σύμφωνα απλοποιούνται,

ο φθόγγος [e] δίνει ε

ο φθόγγος [o] δίνει ο

και ο φθόγγος [i] δίνει ι

Πίτερ < Peter

Μποντλέρ < Baudelaire

Ίψεν < Ibsen

Επίσης, όταν το [y] προφέρεται [άι] δίνει ι

Μπάιρον < Byron

Σέξπιρ < Shakespeare

 

Προβληματικά σημεία και αντιφάσεις κατά τη μεταγραφή  ξένων ονομάτων στην Ελληνική

Το σύστημα μεταγραφής Τριανταφυλλίδη εφαρμόστηκε σαν μια λύση επί πολλές δεκαετίες, όμως στην πράξη αποδείχθηκε ότι είχε πολλά τρωτά. Οι ρυθμίσεις τις οποίες προτείνει δημιουργούν αντιφάσεις και συχνά προσκρούουν στους κανόνες του φωνολογικού συστήματος της Ελληνικής.

Η αρχή της αντιστρεψιμότητας υπηρετεί αυτόν τον σκοπό. Το σύστημα αυτό, όμως, δεν διευκολύνει την προφορά καθώς στην Ελληνική το υ ισοδυναμεί με [i], το αι [e] και τα διπλά σύμφωνα προφέρονται ως ένα. Μάλιστα στην περίπτωση καθιερωμένων τύπων με η και ω το παραπάνω κριτήριο της μεταγραφής παύει να ισχύει (π.χ. Σαίξπηρ αλλά Ρουσσό αντί Ρουσσώ).

Επίσης, τα διπλά σύμφωνα στο τέλος της λέξης (Πιττ, Ροςς) ή πριν από άλλο σύμφωνο (Στουττγάρδη) ή διπλά σύμφωνα τα οποία δεν απαντούν στην Ελληνική (Άιφφελ) αποτελούν αποκλίνοντα σχήματα σε σχέση με το ελληνικό γραφικό σύστημα.

Δεδομένων των δυσκολιών οι οποίες ανακύπτουν κατά τη μεταγραφή με τα υπόλοιπα συστήματα, η αρχή της απλοποίησης είναι η πιο αποτελεσματική. Η απόδοση των [i], [e], [o] με [ι], [ε], [ο], καθώς και η κατάργηση των διπλών συμφώνων, με γνώμονα την προφορά της λέξης θα εξασφάλιζε ένα αξιόπιστο και συνεπές σύστημα μεταγραφής.

Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζονται και τα προβλήματα που ανακύπτουν από το πέρασμα μιας λέξης από μια γλώσσα σε άλλη πριν υιοθετηθεί από μια τρίτη, όπως συμβαίνει με τα ρωσικά ή κινεζικά ονόματα τα οποία περνούν μέσω της αγγλικής γραφής στην Ελληνική.

Η αρχή της φωνητικής μεταγραφής

Ακολουθεί την απλούστερη μεταγραφή της Ελληνικής προφοράς της λέξης.

documentaire > ντοκιμαντέρ

John > Τζον

Hollywood > Χόλιγουντ

Cannes > Κάνες

 

το [e] δίνει ε

το [o] δίνει ο

το [i] δίνει ι

Peter (προφορά πίτερ) > Πίτερ

Baudelaire > Μποντλέρ

Ibsen > Ίψεν

 

το y όταν προφέρεται σαν άϊ δίνει α+ι

Byron > Μπάιρον

 

τα διπλά σύμφωνα απλοποιούνται

Vienna > Βιένη

 

Συγκριτικά παραδείγματα για τη μεταγραφή ξένων ονομάτων στην Ελληνική

Η ξένη λέξη Lausanne

Αποδίδεται κατά Τριανταφυλλίδη ως: «Λοζάννη»

Κατά την αρχή της αντιστρεψιμότητας: «Λωζάννη»

Κατά την φωνητική μεταγραφή: «Λοζάνη»

 

Η ξένη λέξη Lyon

Αποδίδεται κατά Τριανταφυλλίδη ως: «Λυόν»

Κατά την παραδοσιαακή γραφή: «Λυών»

Κατά την φωνητική μεταγραφή: «Λιόν»

 

Στα ονόματα Κρατών κρατάμε την παραδοσιακή γραφή.

Λισσαβόνα (παραδοσιακή) αλλά απαντά και με άλλες μορφές.

Αρχή της τρισυλλαβίας

Στην Ελληνική ισχύει ο νόμος της τρισυλλαβίας, σύμφωνα με τον οποίο καμία λέξη δεν τονίζεται πριν από την προπαραλήγουσα. Ο τονισμός των μεταγραμμένων ξενικών ονομάτων ακολουθεί απαρέγκλιτα αυτή την αρχή.

Έτσι, έχουμε Μπροντγουέι, Φρανκενστάιν, Χεμινγουέι.

Επίσης, μεταγραφή στα ελληνικά όλων των ξένων ονομάτων, αλλά την πρώτη φορά που εμφανίζεται στο κείμενο το ξενικό όνομα, γράφουμε σε παρένθεση τον ξενικό τύπο και, όταν επαναλαμβάνεται το ίδιο όνομα, γράφουμε τον μεταγραμμένο τύπο. Η αναφορά του πρωτότυπου ξενικού ονόματος σε παρένθεση περιττεύει όταν το κείμενο έχει υποσημειώσεις ή ευρετήρια, όπου τα ονόματα καταγράφονται στην πρωτότυπη μορφή τους.

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Η μεταγραφή των ξένων ονομάτων στην ελληνική γλώσσα βαδίζει πάνω σε ξυράφι.

---

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

«Η στίξη στη γραπτή επικοινωνία» – Άρης Γιαβρής – έκδοση 2005

«Υπογλώσσια» – Ανδρέας Παππάς – έκδοση 2004

«Εγχειρίδιο της ορθής γραφής» – Δ. Ν. Μαρωνίτης – έκδοση 2013

Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας – Παπαθανασίου Ιωάννης

Ε.Κ.Π.Α. – Σεμινάριο για την «Επιμέλεια κειμένων»

“Το λέμε σωστά; Το γράφουμε σωστά;” – Ίνα Αναγνωστοπούλου, Λία Μπουσούνη  – έκδοση 2013

---

επιστροφή στη γονική σελίδα περί “Επιμέλειας κειμένων”

---