Home » Blog » Επιμέλεια κειμένων »
Ο τίτλος του άρθρου είναι μια πολύ συχνή ερώτηση
Πότε μπαίνει κόμμα πριν το ότι, αυτή είναι η ερώτηση που τίθεται πολύ συχνά. Ας ξεκαθαρίσουμε όμως από την αρχή, ότι το θέμα μας δεν είναι μόνο το “ότι“. Ας μην επικεντρωθούμε μόνο σε αυτό. Ας δούμε την πρόταση με άλλο μάτι. Ας δούμε καλύτερα την έννοια που εισάγουν κάποιες δύσκολες λέξεις, όπως το “ότι, πως, τι, μήπως, που, να, αν, πότε”.
κάποιες φορές, απόλυτος κανόνας που να λέει ξεκάθαρα πότε παίρνει κόμμα και πότε όχι, δεν υπάρχει. Εξαρτώνται όλα από τη σημασία της φράσης.
Τα παραδείγματα πάρθηκαν από το βιβλίο Επιμέλεια Κειμένου – σημεία στίξης που μπορείτε να το δείτε εκτενέστερα στο link που σας παραθέτω.
Βασικά να δώσουμε σημασία, ώστε να ξεχωρίσουμε αν με τις λέξεις “ότι, πως κλπ” εισάγεται στην ΚΠ (Κύρια Πρόταση) μια επεξήγηση ή υποκείμενο ή αντικείμενο.
Παραδείγματα όπου είναι σαφές το υποκείμενο και το αντικείμενο της ΚΠ
1. Λυπάμαι που το άκουσα αυτό, ότι δε θα έρθει μαζί μας και η Ελένη.
ΚΠ = Λυπάμαι που το άκουσα αυτό.
Γιατί λυπάμαι; Επεξήγηση: (διότι δε θα έρθει μαζί μας και η Ελένη)
2. Αποδείχτηκε ψεύτικη η διάδοση, ότι μπήκε βόμβα.
Γιατί αποδείχτηκε ψεύτικη η διάδοση; Επεξήγηση: (διότι δήθεν μπήκε βόμβα)
3. Δεν το γνώριζα αυτό, ότι θα φύγει στο εξωτερικό.
τι δεν γνώριζα; Επεξήγηση: (ότι θα φύγει στο εξωτερικό)
4. Όλοι το ξέρουν αυτό, ότι θα χωρίσουμε πολύ σύντομα.
τι ξέρουν όλοι; Επεξήγηση: (ότι θα χωρίσουμε πολύ σύντομα)
5. Ένα μόνο με πονούσε, που ήμουν μικρός και δεν μπορούσα να ταξιδέψω.
τι με πονούσε; Επεξήγηση: (που ήμουν μικρός και δεν μπορούσα να ταξιδέψω)
6. Έμαθα αυτό, ότι ήρθες.
τι έμαθα; Επεξήγηση: (ότι ήρθες)
7. Μάλλον ξέχασες κάτι, πως κανείς δε θα μας αφήσει να φύγουμε.
τι ξέχασες; Επεξήγηση: (πως κανείς δε θα μας αφήσει να φύγουμε)
8. Φοβόταν να κοιτάξει τον καθρέπτη, μήπως και τον σπάσει με την ασχήμια του.
Γιατί φοβόταν; Επεξήγηση: (γιατί θα τον έσπαγε)
Συμπέρασμα:
Κάθε φορά που έχουμε επεξήγηση άσχετα αν υπάρχει ή όχι το ¨ότι” οι προτάσεις χωρίζονται με κόμμα.
Ή αλλιώς, οι προτάσεις που επεξηγούν μια πλήρη ΚΠ χωρίζονται από αυτήν με κόμμα.
Αλλά… δείτε και μια εξαίρεση στο επόμενο παράδειγμα:
9. Δεν σου το είπα θεωρώντας ότι το ήξερες!
Εδώ έπρεπε να μπει κόμμα, αφού υπάρχει σαφής επεξήγηση (θεωρώντας ότι το ήξερες). Στην πραγματικότητα η φράση είναι αιτιολογική πρόταση και θα έπρεπε να πάρει κόμμα. Αιτιολογεί το γιατί στην ΚΠ «δεν σου το είπα». Ο συγγραφέας όμως παραβλέπει τον κανόνα, διότι την κρίνει σαν μικρή πρόταση και δεν θέλει να “χωρίσει”, να “σπάσει τη γρήγορη ροή του κειμένου”. Μερικές φορές οι κανόνες παρακάμπτονται όταν υπηρετούνται άλλες προτεραιότητες. Η λογοτεχνία δεν είναι μόνο γραμματική.
Δείτε ακόμα μια πονηρή περίπτωση:
10. Φοβάμαι μήπως δεν προλάβω.
ΚΠ=Φοβάμαι – ΔΠ=μήπως δεν προλάβω
11. Πεθαίνω και φοβάμαι, μήπως δεν προλάβω.
ΚΠ=Πεθαίνω και φοβάμαι – ΔΠ=μήπως δεν προλάβω
Και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις το “μήπως” εισάγει επεξήγηση. Και ενώ στην (10) δεν βάζουμε κόμμα, στην (11) επιλέγουμε το αντίθετο. Γιατί αυτό;
Η ΚΠ οφείλει να στέκεται νοηματικά και μόνη της, χωρίς δηλαδή να συνοδεύεται από την ΔΠ. Στο παράδειγμα (10) η ΚΠ “Φοβάμαι” είναι ελλειπής. Στον ακροατή γεννιούνται επιπλέον ερωτήματα. Τι φοβάται; ποιόν φοβάται; γιατί φοβάται;
Στο παράδειγμα (11) η ΚΠ “Πεθαίνω και φοβάμαι” είναι πλήρης. Στον ακροατή δεν γεννιέται κανένα επιπλέον ερώτημα. Φοβάται, διότι πεθαίνει, είναι πολύ απλό και κατανοητό. Η ΚΠ μπορεί να σταθεί και μόνη της. Παρόλο που η ΚΠ είναι πλήρης έρχεται από τον ομιλούντα σαν επεξήγηση και η ΔΠ “μήπως δεν προλάβω“. Για τους λόγους αυτούς μπαίνει το κόμμα στην (11).
Ένας επιπλέον λόγος που η (10) δεν παίρνει κόμμα, είναι ο βασικός κανόνας που πολύ δύσκολα θα τον παρακάμψει ο συγγραφέας. Το ρήμα είναι το “Φοβάμαι“. Το υποκείμενο είναι το “εγώ” που έχει παραλειφθεί, όπως έχουμε το δικαίωμα. Ψάχνοντας να βρούμε το αντικείμενο της πρότασης, κάνουμε την ερώτηση: “Τι φοβάμαι εγώ;” και προκύπτει ως αντικείμενο το “μήπως δεν προλάβω“. Εδώ, δηλαδή, η φράση “μήπως δεν προλάβω” δεν είναι επεξήγηση, αλλά αντικείμενο και το αντικείμενο δεν χωρίζεται ποτέ από το ρήμα.
Παραδείγματα όπου είναι σαφές μόνο το υποκείμενο της ΚΠ
«Xαίρομαι που πέτυχαν οι προσπάθειες των παιδιών».
αντικείμενο (που πέτυχαν οι προσπάθειες των παιδιών)
«Προσποιήθηκε ότι είναι άρρωστος».
αντικείμενο (ότι είναι άρρωστος)
«Έμαθα ότι πέτυχες».
αντικείμενο (ότι πέτυχες)
«Ισχυρίστηκε ότι δεν είχε καμία ανάμειξη με τη διάρρηξη».
αντικείμενο (ότι δεν είχε καμία ανάμειξη με τη διάρρηξη)
«Οι αναρχικοί δήλωσαν ότι με την αστυνομία θα έχουν κάθε βδομάδα ραντεβού».
αντικείμενο (ότι με την αστυνομία θα έχουν κάθε βδομάδα ραντεβού)
«Όλοι το ξέρουν ότι ο πατέρας σου είναι βρομόσκυλο».
αντικείμενο (ότι ο πατέρας σου είναι βρομόσκυλο)
«Μου είπε ότι θα έρθει οπωσδήποτε».
αντικείμενο (ότι θα έρθει οπωσδήποτε)
«Μου φαίνεται ότι δε με ξέρεις καλά».
αντικείμενο (ότι δε με ξέρεις καλά)
«Μου ανακοίνωσε ότι παραιτήθηκε».
αντικείμενο (ότι παραιτήθηκε)
«Με ειδοποίησε ότι δε θα έρθει στο πάρτι».
αντικείμενο (ότι δε θα έρθει στο πάρτι)
«Της έδειξε ότι έκανε λάθος που πήγε στο χορό».
αντικείμενο (ότι έκανε λάθος που πήγε στο χορό)
«Νιώθω ότι δε σου άρεσε το φαγητό».
αντικείμενο (ότι δε σου άρεσε το φαγητό)
«Να υποθέσω ότι συμφωνείς;»
αντικείμενο (ότι συμφωνείς;)
«Μαθαίνω ότι δεν είσαι προσεκτικός στο σχολείο».
αντικείμενο (ότι δεν είσαι προσεκτικός στο σχολείο)
«Πιστεύω ότι θα έρθει μαζί μας».
αντικείμενο (ότι θα έρθει μαζί μας)
«Μου έγραψε ότι θα γυρίσει σύντομα».
αντικείμενο (ότι θα γυρίσει σύντομα)
«Δε σου είπα ότι έτσι θα συμπεριφερθεί;»
αντικείμενο (ότι έτσι θα συμπεριφερθεί;)
«Απαντάω απλώς σε ότι με ρωτάς».
αντικείμενο (ότι με ρωτάς)
«Έμαθα πως ήρθες».
τι έμαθα; (πως ήρθες) αντικείμενο
«Κατάλαβε πως έπρεπε να φύγει».
τι κατάλαβε αυτός; (πως έπρεπε να φύγει) αντικείμενο
«Έχω τη γνώμη πως η στάση του δεν ήταν η σωστή».
(πως η στάση του…) αντικείμενο
Υπομονή λίγο ακόμα… τελειώνουμε…
«Ο διευθυντής είπε ότι/πως θα μου δώσει αύξηση».
(ότι/πως θα μου δώσει αύξηση) αντικείμενο
«Μου ανακοίνωσε ότι χώρισε».
αντικείμενο (ότι χώρισε)
«Με ειδοποίησε ότι δε θα είναι στο σπίτι».
αντικείμενο (ότι δε θα είναι στο σπίτι)
«Προσποιήθηκε ότι είναι πεθαμένος».
αντικείμενο (ότι είναι πεθαμένος)
«Της έδειξε ότι έκανε λάθος να βουτήξει το αυτοκίνητο του αδελφού του».
αντικείμενο (ότι έκανε λάθος να βουτήξει …)
«Νιώθω ότι δεν σου άρεσε το γλυκό».
αντικείμενο (ότι δεν σου άρεσε το γλυκό)
«Να υποθέσω ότι διαφωνείς;»
αντικείμενο (ότι διαφωνείς;)
«Μαθαίνω ότι δεν είσαι καλός στο σχολείο».
αντικείμενο (ότι δεν είσαι καλός στο σχολείο)
«Έμαθα ότι πέτυχες στα μαθήματα».
αντικείμενο (ότι πέτυχες στα μαθήματα)
«Ο Νίκος νομίζει ότι ο καιρός θα συνεχίσει το ίδιο χάλια με χθες».
(ότι ο καιρός θα συνεχίσει…) αντικείμενο
«Προσποιήθηκε ότι είναι φτωχός».
(ότι είναι φτωχός) αντικείμενο
«Πιστεύω να έρθεις στο πάρτι».
(ότι θα έρθεις στο πάρτι) αντικείμενο
Συμπέρασμα:
Σε όλα τα πιο πάνω όπου το υποκείμενο είναι καταφανέστατο δεν έχουμε να κάνουμε με επεξηγήσεις. Έχουμε να κάνουμε με αντικείμενα που δεν χωρίζονται από το ρήμα τους.
Ακόμα πιο βαθιά… για το “πότε μπαίνει κόμμα πριν το ότι”
«Μου είπε για τον Υψηλάντη ότι ήταν ευγενικής καταγωγής, ότι ήταν πλούσιος, ότι ήταν μεγάλος πατριώτης και ότι πολέμησε για την πατρίδα».
Τι γίνεται εδώ; Αλλού βάζουμε και αλλού δεν βάζουμε κόμμα;
Ας κάνουμε μια μικρή ανάλυση των όρων της πρότασης.
ΚΠ=Μου είπε για τον Υψηλάντη
Αντικείμενο=ότι ήταν ευγενικής καταγωγής [Σωστά δεν χωρίζεται με κόμμα το αντικείμενο από το ρήμα]
Και τα υπόλιπα “ότι” γιατί παίρνουν κόμμα;
(, ότι ήταν πλούσιος) (, ότι ήταν μεγάλος πατριώτης)
Εδώ έχουμε αλλεπάλληλες ΔΠ που ναι μεν επέχουν θέση αντικειμένου, είναι ισοδύναμες και ομοειδείς, αλλά αυτές τις περιπτώσεις των αλλεπάλληλων αντικειμένων τις χωρίζουμε με κόμμα.
Απρόσωπα ρήματα, απρόσωπες εκφράσεις και “πότε μπαίνει κόμμα πριν το ότι”
Ας δούμε και την περίπτωση των απρόσωπων ρημάτων σε σχέση με το “πότε μπαίνει κόμμα πριν το ότι”.
Το μεγάλο μυστικό βρίσκεται στα απρόσωπα ρήματα και στις απρόσωπες εκφράσεις. Αυτά δεν παίρνουν για υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα που να υπάρχει στην πρόταση ή να εννοείται. Τα ρήματα αυτά τα συναντάμε στο γ’ ενικό πρόσωπο. Είναι τα ρήματα που δεν είναι σαφές ποιος ενεργεί.
Ως υποκείμενο παίρνουν μια ολόκληρη πρόταση, που αρχίζει με τις λέξεις να, ότι, πως (δηλαδή τελική ή ειδική πρόταση) και άλλες.
Παραδείγματα με απρόσωπα ρήματα:
Πρέπει να φάω.
τι πρέπει; υποκείμενο (να φάω)
Αξίζει να ζωγραφίζει κανείς.
τι αξίζει; υποκείμενο (να ζωγραφίζει κανείς)
Είναι κρίμα που δεν το είδες.
τι είναι κρίμα; υποκείμενο (που δεν το είδες)
Απαγορεύεται το κάπνισμα ή Απαγορεύεται να καπνίζετε.
τι απαγορεύεται; υποκείμενο (το κάπνισμα) ή (να καπνίζετε)
Είναι ψέμα ότι ο μοναδικός σκανταλιάρης ήταν ο Τάκης.
τι είναι ψέμα; υποκείμενο (ότι ο μοναδικός σκανταλιάρης ήταν ο Τάκης)
Συμφέρει να αγοράζουμε από τα μαγαζάκια.
τι συμφέρει; υποκείμενο (να αγοράζουμε από τα μαγαζάκια)
Φαίνεται ότι είναι σιχαμερό».
τι φαίνεται; υποκείμενο (ότι είναι σιχαμερό)
Παραδείγματα με απρόσωπες εκφράσεις:
-
σχηματίζονται με το ρήμα (σε γ’ ενικό πρόσωπο) είναι + επίθετο ή ουσιαστικό ουδετέρου γένους. (είναι σίγουρο, είναι κρίμα κ.ά.)
- σχηματίζονται με το ρήμα είναι ή υπάρχει + ουσιαστικό.
Είναι βέβαιο ότι δε με ξέρεις καλά.
τι είναι βέβαιο; υποκείμενο (ότι δε με ξέρεις καλά)
Είναι γνωστό ότι οι Κορίνθιοι ναυπήγησαν τριήρεις.
τι είναι γνωστό; υποκείμενο (ότι οι Κορίνθιοι ναυπήγησαν τριήρεις)
Είναι πιθανό να έφαγε όλο το ξύλο ο Γιώργος.
(να έφαγε όλο το ξύλο ο Γιώργος) υποκείμενο
- σχηματίζουν βουλητική πρόταση που ξεκινάει με το να
- σχηματίζουν ενδοιαστική (διστακτική) πρόταση που ξεκινάει με το μήπως
- πλάγια ερωτηματική που ξεκινάει με το αν, πώς, ή τι
Λίγη θεωρία…
Θα θέλατε…
να δείτε το βιβλίο με περισσότερα γραμματικά φαινόμενα που θα σας φανούν χρήσιμα στην επιμέλεια των κειμένων σας;
να λαμβάνετε στο mail σας τις νέες αναρτήσεις του site; [στην επιφυλίδα μπορείτε να το κάνετε]
να διαβάσετε κάτι άλλο και όχι αυτό που διαβάσατε;
να στείλετε τα σχόλια σας στο mail μου;
